“We zijn niet in oorlog met Nederland”, kopt Times of Suriname de woorden van de Surinaamse president Desi Bouterse. De politici in Den Haag mogen, of de Noordzee mag (zoals Nederland hier ook wel wordt genoemd) roeptoeteren wat zij willen, maar Bouterse wil niet via de media inhoudelijk reageren: “Zet het op papier dan geef ik je antwoord op papier”. Hoe kan het dat in Nederland zo fel wordt gereageerd en hoe kan het dat Suriname zich er niets van aan lijkt te trekken?
Schaamte en schuld
Laatst mailde ik met een cultuurkenner die me wees op het verschil in een schuld- en schaamtecultuur. In Nederland kennen we een schuldcultuur waarbij sociale orde gecreëerd wordt door het inprenten van het gevoel van schuld bij een misstap en de daaraan gekoppelde straf in het hiernumaals of het hiernamaals. Nederlanders kunnen dus, geconditioneerd als zij zijn door dit straf op misstap-denken, niet anders dan heftig ageren tegen de “misdadiger Bouterse”. Volgens Nederland heeft Bouta, zoals de huidige president in Suriname genoemd wordt, “boter op z’n hoofd”: hij heeft mensen vermoord of op z’n minst een misdadig regime geleid en moet dus boeten. Bouterse zijn geweten lijkt niet meer te functioneren en moet daarom tot de orde geroepen worden.
In Suriname is er een mengelmoesje van culturen. Uitgaande dat Suriname een schaamtecultuur heeft, wordt in dit land sociale orde afgedwongen door het versterken van schaamte bij misstappen en de daaraan gekoppelde sociale afwijzing. In dit kader passen de woorden dat de Amnestiewet “een nieuw begin voor Suriname is” en bedoeld om “de hele natie te genezen”, zoals Bouterse op 6 april meldde vanuit Guyana. Oftewel: de betrokken Surinamers, niet alleen de huidige president, maar ook de coalitiegenoot Ronnie Brunswijk en zijn commando die negentien militairen hebben gedood, leven in schaamte en moeten daarvan bevrijd worden. De partij van Bouterse, de NDP, schrijft in een paginagrote advertentie op zaterdag 24 maart 2012 in De Ware Tijd (om de ontstane onrust binnen de NDP en de samenleving na de indiening van de Amnestiewet weg te nemen) dat zij “strijden tegen mensen die slechts op vergelding uit zijn en de waarheid schuwen”.
Waar gaat dat heen?
Terwijl het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken een campagne lijkt te hebben opgezet om Suriname te isoleren en te beïnvloeden om het strafproces rond de Decembermoorden zijn vervolg te geven, maakt Bouterse zich niet druk: “Hoe de ex-kolonisator het wil, zo zal zij het krijgen. Het is een politiek gevecht. Aan Den Haag heb ik geen boodschap”, zo noteerde het dagblad De Ware Tijd de woorden van het Staatshoofd op de persconferentie van afgelopen vrijdagmiddag. De persconferentie stond formeel in het teken van het buitenlandse bezoek aan Colombia en Mexico.
Net als over het bericht dat Suriname niet in oorlog is met Nederland, staat op de voorpagina van Times of Suriname een aankondiging dat Bouterse naar het Afrikaanse land Equatoriaal Guinea gaat voor een tweedaags bezoek op 15 en 16 mei om handelsafspraken te beklinken. Tevens maakt de krant melding dat Bouterse staatsbezoeken heeft gepland aan India, China en Indonesië. De koopman Bouterse werkt aan een welvarender Suriname. De Nederlandse Minister van Buitenlandse Zaken Uri Rosenthal heeft, na allerlei harde acties te hebben afgekondigd, het nakijken: “Vervelend is dat Suriname voor veel lidstaten van de EU een ver-van-mijn-bedshow is”, aldus de Nederlandse bewindsman.
Visionair Suriname
Bouterse heeft overigens ook gereageerd op het opschorten van het aan Suriname te betalen ontwikkelingsgeld, afgesproken bij de onafhankelijkheid, van 20 miljoen euro: “We hebben je geen 20 miljoen gevraagd. Het is nauwelijks genoeg voor de brug die we hier willen bouwen”. Dit toont aan waarmee de Surinaamse samenleving meer mee bezig is: niet de moraal, maar het triviale, het alledaagse. In de pers staan dan ook artikelen dat Surinamers niet het belang van vaccineren inzien, dat het westelijk district Coronie weer water uit de kraan heeft na de reparatie van een schakelruimte en al enkele dagen circuleren de plannen van het Ministerie van Onderwijs dat onder meer de basisschoolleraar minimaal hbo geschoold moet zijn.
De voorzitter van De Nationaal Assemblee (DNA) Jennifer Simons, tevens lid van de NDP, sprak dan ook bij de viering van de 35-jarige onafhankelijkheid over de geschiedenis en de toekomst van het land. Zij zei hier onder andere: “De negentiende eeuw bracht een eind aan de lijfelijke slavernij, in de twintigste eeuw kregen we als natie op het moment van de onafhankelijkheid, administratief de vrijheid. We staan nu voor de opdracht om in de eenentwintigste eeuw daadwerkelijk economisch zelfstandig te worden en bovendien als land een voorbeeld functie te vervullen. Tussen de vrijheid van 1863 en die van 1975 lagen meer dan honderd jaar. Het is een uitdaging aan u en mij, aan ons allen om ervoor te zorgen dat de volgende stap, naar werkelijke geestelijke vrijheid, economische zelfstandigheid en duurzaam welzijn voor allen in Suriname, geen honderd jaar duurt.”
Toekomst
Na de coup van de jaren ’80 gaven de verantwoordelijke militairen, waaronder hun woordvoerder sergeant Bouterse, een verklaring af: “dit is een oorlogsverklaring tegen sociale onrechtvaardigheid”. Op de samenleving werd toentertijd een beroep gedaan om het land op te bouwen. Niet meer via etnische lijnen, maar vanuit een invulling van een eigen Surinaams nationalisme. Wat dat betreft, vaart Bouterse in grote lijnen geen andere koers.
De wijziging van de Amnestiewet is volgens Bouterse dan ook “een nieuw begin. Dit zal de aanhoudende bitterheid over de periode van het Militaire Gezag en de burgeroorlog oplossen”. De aangekondigde waarheidscommissies zouden “een basis voor waarheid en verzoening” moeten scheppen, volgens de eerder benoemde paginagrote advertentie van de NDP. De overkoepelende oppositiepartij Nieuw Front heeft zich faliekant tegen de Amnestiewet gekeerd en wil om die reden ook niet in de waarheidscommissies zitting nemen.
Suriname beweegt zich definitief onafhankelijk van Nederland. Suriname heeft geen boodschap aan de belerende reacties van “de Noordzee” en zoekt samenwerking met landen die in bepaalde zin eenzelfde cultuur hebben en meer economische groei kennen dan Nederland op dit moment.
